Αρχαία κώμη της Ηραιάτιδας χώρας στη θέση «Νεράκια» της Τριποταμιάς ;

Τα πρώτα δείγματα από τις δοκιμαστικές ανασκαφικές εργασίες στην τοποθεσία «Νεράκια» του Δ.Δ Τριποταμιάς (Μπέλεσι) Γορτυνίας  έδειξαν την ύπαρξη οικισμού, που τοποθετείται χρονολογικά στην αρχαία εποχή και στην πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο.

Αυτές ήταν οι πρώτες εκτιμήσεις της ΛΘ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, με βάση τα πρώτα ευρήματα από τις δοκιμαστικές ανασκαφικές εργασίες, που έγιναν στην ανωτέρω περιοχή το Σεπτέμβρη του 2008.

Το γεγονός ότι α) η θέση «Νεράκια» στην περιοχή της Τριποταμιάς ανήκε παλαιά και μέχρι τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης από τον τουρκικό ζυγό στην Ηραιάτιδα χώρα, β) η Ηραιάτιδα χώρα, σύμφωνα με τον Στράβωνα(8. 3. 2), εκτός από την πόλη Ηραία, συμπεριελάμβανε και εννιά μικρότερες κοινότητες (κώμες – δήμους), γ) η απόσταση από την πόλη Ηραία μέχρι την τοποθεσία «Νεράκια», κατά τον Παυσανία(8. 26. 1), ήταν 15 περίπου στάδια (τρία περίπου χιλιόμετρα), δ) στη θέση «Νεράκια» υπάρχουν σε έκταση 80 περίπου στρεμμάτων διάσπαρτα πήλινα λείψανα και όστρακα καθώς και επιφανειακά θεμέλια οικοδομημάτων, που σημαίνει ότι δεν πρόκειται για αγροικίες, πρόχειρες  ή μεμονωμένες κατοικίες αλλά για μεγάλο οικισμό και ε) η αποκάλυψη μεγάλου ασβεστολιθικού αρχιτεκτονικού μέλους (κυβόλιθου) από αγροτικό μηχάνημα καθώς και κεραμικού δαπέδου σε βάθος ενός περίπου μέτρου και άλλων σημαντικών ευρημάτων από τις πρόσφατες δοκιμαστικές ανασκαφές, που δείχνουν ότι πρόκειται για μεγάλο και σημαντικό οικισμό (βλέπε και «Στις Όχθες Τριών Ποταμών» Πύργος 2005, σ. 33, του ιδίου), τίθεται το ερώτημα αν μία από τις εννιά κώμες (κοινότητες – δήμους) της Ηραιάτιδας χώρας βρισκόταν στην περιοχή της Τριποταμιάς και στη θέση «Νεράκια».

Βεβαίως και είναι πολύ  νωρίς να βγουν συμπεράσματα για το αν ο εν λόγω αρχαίος οικισμός στη Θέση «Νεράκια» ταυτίζεται με μία από τις εννιά κώμες – δήμους της Ηραιάτιδας  χώρας  με πρωτεύουσα την πόλη  Ηραία,  και μόνο μια συστηματική ανασκαφική έρευνα θα δώσει απάντηση στο ερώτημα, αφού δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες και επαρκή αρχαιολογικά ευρήματα μέχρι τώρα για το σύνολο των εννέα αυτών κωμών ( δήμων – κοινοτήτων).

Ωστόσο, είναι βέβαιο και αναμφισβήτητο ότι  η περιοχή αυτή της Τριποταμιάς, όπου βρίσκεται  και η τοποθεσία «Νεράκια», προσφερόταν για μόνιμη εγκατάσταση του ανθρώπου και τη δημιουργία μεγάλου οικισμού,  καθότι βρίσκεται στο δέλτα των τριών ποταμών, Λάδωνα Ερυμάνθου και Αλφειού, και η εκ δέκα περίπου χιλιάδων στρεμμάτων παραποτάμια και λοιπή επίπεδη έκτασή της είναι ιδιαίτερα εύφορη, παραγωγική και αποδοτική  σε ποικιλία αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και αγαθών, ώστε να εξασφαλίζει επάρκεια των  απαραίτητων υλικών αγαθών για τη συντήρηση και τη ζωή των κατοίκων. 

Η προνομιακή  αυτή περιοχή στις όχθες των τριών ποταμών προσείλκυσε το ενδιαφέρον του ανθρώπου από τα πολύ παλιά χρόνια όχι μόνον για τα προσχωσιγενή και πλούσια εδάφη της και τα άφθονα νερά της αλλά και για την σπάνια φυσική ομορφιά της, για την οποία ο Άγγλος στρατιωτικός και διπλωμάτης Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ (1777-1860), που είχε περιοδεύσει την Ελλάδα στις αρχές του ΙΘ’ αιώνα (1804-1810) γράφει τα εξής : «Η συμβολή των τριών ποταμών, Αλφειού, Λάδωνα και Ερυμάνθου, καθώς και η κοιλάδα, που απλώνεται γύρω στις πλαγιές, είναι από τις θαυμαστότερες τοποθεσίες  που μπορεί να συναντήσει κανείς. Εδώ ο οδοιπόρος, είτε ζωγράφος είναι, είτε αρχαιολόγος, είτε ποιητής, βρίσκει κάθε τι που μπορεί να του κινήσει την περιέργεια και την φαντασία…». Αλλά και πριν δεκαεφτά αιώνες , βαδίζοντας από την πόλη Ηραία Δυτικά και βρισκόμενος στο σημείο που ο Λάδωνας ενώνεται με τον Αλφειό (Κορακονήσι), ο περιηγητής Παυσανίας γράφει για τον ποταμό και το φυσικό τοπίο τα εξής : « Καθότι δε αυτός ο Λάδων εκδίδωσιν ες τον Αλφειόν, Κοράκων ωνόμασται νάσος… Κάλλους μεν γαρ ένεκα ουδενός ποταμών δεύτερος ούτε των βαρβαρικών εστίν ούτε Έλληνος…» (Παυσανία 8. 26.1).

Πλεονεκτική όμως καθιστούσε τη θέση αυτή, για τη δημιουργία μεγάλου και συγκροτημένου οικισμού,  και το κομβικό της γεωγραφικό σημείο, αφού δίπλα ακριβώς διήρχετο η παραποτάμια οδική αρτηρία (Τσιοπελίτικος δρόμος ), που ένωνε την πόλη Ηραία και κατ’ επέκταση όλη την ανατολική, βορειοανατολική και νοτιοανατολική Αρκαδία με την αρχαία Ολυμπία, μέσω των ποταμών Λάδωνα και Ερυμάνθου. Ο δρόμος αυτός αποτελούσε  διακλάδωση της Ε’ Μηκυναϊκής οδού, που ξεκινούσε από το Άργος και κατευθυνόταν προς Λακωνία και Ηραία και από εκεί προς Ολυμπία και Μεγαλόπολη.

Με τα παραπάνω εκτεθέντα είναι περισσότερο από βέβαιο ότι ανοίγεται ένας καινούριος φάκελος για μία από τις άγνωστες εννιά κώμες της αρχαίας Ηραιάτιδας χώρας , για τις οποίες έχουν διατυπωθεί από Έλληνες και ξένους επιστήμονες και ερευνητές διάφορες  απόψεις και εικασίες, χωρίς ωστόσο να έχουν εξαχθεί  συμπεράσματα, αναφορικά με την ταυτότητά τους…

Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω την αναγκαιότητα και την σπουδαιότητα που έχει από αρχαιολογική και ιστορική άποψη η συστηματική ανασκαφική έρευνα στην περιοχή αυτή, η οποία θα δώσει λύσει στα αναπάντητα ερωτήματα, που υπάρχουν, τόσο για τον εντοπισμό και την ανακάλυψη του τάφου του πρώτου δρομέα Ολυμπιονίκη Κόροιβου του Ηλείου (κατά τον Παυσανία, «Αρκαδικά» 8. 26. 1, και πολλούς άλλους νεώτερους και σύγχρονους Έλληνες και ξένους επιστήμονες και ερευνητές ο τάφος του Κόροιβου βρίσκεται στην περιοχή αυτή), όσο και για την ταυτότητα του οικισμού στα «Νεράκια», που έφεραν στο φως οι δοκιμαστικές ανασκαφικές εργασίες πριν τρία περίπου χρόνια, για την έναρξη των οποίων είχε δείξει μεγάλο ενδιαφέρον ο τότε Υφυπουργός Πολιτισμού και σημερινός Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Πέτρος Τατούλης, την προσφορά του  οποίου ιδιαίτερα εκτιμά σύμπασα η τοπική κοινωνία της περιοχής μας.

Σωκράτης Παν. Μάσσιας
Φιλόλογος
Τηλ. 26210-34155,
mail: This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it

Κοινοποίηση:
α) ΛΘ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Καλαβρύτων 211, 22100, Τρίπολη.
β) Άννα – Βασιλική Καραπαναγιώτου, αρχαιολόγο, αναπλ. Δ/ντρια ΛΘ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αρκαδίας.