Εισαγωγή

Τα τοπωνύμια είναι ονόματα τόπων ή εδάφους που έδωσε ο άνθρωπος σε κάθε πτυχή του βίου του για να ονομάσει την πόλη, την κώμη, το χωριό, τα βουνά, τους κάμπους, τους ποταμούς, τα ρέματα, τις κοιλάδες, τα μονοπάτια, τις λίμνες, τους λοφίσκους και γενικά κάθε μορφολογία του γεωγραφικού ανάγλυφου της περιοχής του. Έτσι, όταν τα τοπωνύμια σχετίζονται με τη θρησκεία και τις αναφορές αγίων ονομάζονται αγιωνυμικά, με το φυτικό περιβάλλον φυτώνυμα, με τα νερά των πηγών και των ποταμών υδρώνυμα και με τον άνθρωπο ανθρωπωνύμια. Πολύ συχνά τα τοπωνύμια αποτελούνται και από σύνθετες λέξεις, των οποίων το πρώτο συνθετικό εκφράζει τον βίο από κάθε μορφή και ιδιαιτερότητα, π.χ. αν το πρώτο συνθετικό επίθετο είναι «παλιό», κρύβει πιθανό αρχαιολογικό χώρο κτλ.

Το κάθε τοπωνύμιο έχει μια ιστορία να μας διηγηθεί, που σχετίζεται με τον ιδρώτα του αγρότη, τον μόχθο του κτηνοτρόφου, τον φόβο του στρατιώτη, την προκατάληψη του κατοίκου. Ιστορεί βίο παλιότερο, φανερώνει δοξασίες, μιλά για την ανθρώπινη πορεία και τις εκφάνσεις της. Αν σταθούμε μπροστά από ένα τοπωνύμιο και διώξουμε την αχλή του χρόνου από πάνω του, τότε μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε το ιστορικό, το πολιτιστικό, το λαογραφικό και το κοινωνικό γίγνεσθαι της περιοχής, το οποίο θα μας επιτρέψει να αντιληφθούμε την εξέλιξη της ανθρώπινης ζωής.

Η συγκέντρωση των τοπωνυμίων κάθε οικισμού της περιοχής Ηραίας Γορτυνίας Αρκαδίας έχει δύο στόχους. Ο πρώτος στόχος είναι να γίνει μια πλήρης καταγραφή και ταυτοποίηση των τοπωνυμίων κάθε οικισμού σε σχέση με τον τόπο και τους κατοίκους του. Ο δεύτερος στόχος είναι να δοθεί το χωροχρονικό τοπωνυμικό αποτύπωμα της περιοχής και να γίνει συσχέτιση με τα ιστορικά δρώμενα αυτής, έτσι ώστε αυτά να αποτελέσουν το πρόπλασμα για τους μελλοντικούς ερευνητές οι οποίοι θα αναζητήσουν στοιχεία από το παρελθόν για να γράψουν την τοπική ιστορία της κάθε περιοχής, από τη δική τους οπτική σκοπιά.

Προς τούτο, λήφθηκαν ως βάση τα χειρόγραφα του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών και συγκεκριμένα οι δύο αδημοσίευτες συλλογές τοπωνυμιών του Χαρίλαου Σακελλαριάδη[1]. Επιπρόσθετα, για να υπάρξει μια ολοκληρωμένη εικόνα των τοπωνυμίων της περιοχής λήφθηκαν υπόψη τα μέχρι σήμερα καταγεγραμμένα τοπωνύμια των οικισμών της Ηραίας, αλλά και της Γορτυνίας γενικότερα από διαφορετικές πηγές[2] και έγινε συσχέτιση μεταξύ αυτών. Για την πλήρη καταγραφή των τοπωνυμίων της περιοχής συμπεριλάβαμε τόσο τα τοπωνύμια του οικισμού  Μπέλεσι (Τριποταμιά), ο οποίος παλαιότερα εντασσόταν στην περιοχή της Ηραίας, όσο και τα τοπωνύμια του οικισμού Μπούζα (Κοκκινορράχη) που ενώ ήταν αναπόσπαστο τμήμα της Ηραίας, δεν αναφέρονται τοπωνύμια αυτού  στις χειρόγραφες συλλογές του Χ. Σακελλαριάδη.

Σχετικά με τις δύο χειρόγραφες συλλογές των τοπωνυμίων του Χ. Σακελλαριάδη διευκρινίζουμε τα ακόλουθα:

Η πρώτη συλλογή αφορά στο Χειρόγραφο 392[3]. (Χ. Σακελλαριάδη, Γλωσσικά εκ Γορτυνίας [Πραγματεία δια την Γλωσσικήν Εταιρείαν], σσ. 362 (1919), όπου ο συγγραφέας μας δίνει τα τοπωνύμια 15 οικισμών της Αρκαδίας: Ζουνάτι, Κερπινή, Σέρβου, Ζάτουνα, Μαγούλιανα, Αράχωβα, Στεμνίτσα, Στρέζοβα, Καρνέσι (από την Γορτυνία) και Ντάρα, Ζαράκοβα, Μερκοβούνι, Πιάνα, Συλίμνα, Περθόρι (από την Μαντίνεια). Από την συλλογή αυτή μεταγράφηκαν τα τοπωνύμια των χωριών Σέρβου και Αράχωβας, που σήμερα υπάγονται διοικητικά στην Διαδημοτική Ενότητα Ηραίας του Δήμου Γορτυνίας (ν. Καλλικράτη). Η συλλογή αυτή υποβλήθηκε για βράβευση σε διαγωνισμό της Γλωσσικής Εταιρείας. Η σχετική έκθεση της Επιτροπής Αξιολόγησης που συγκροτείτο από τους Σ. Δεινάκι, Φ. Κουκουλέ, και Α.Α. Παπαδόπουλο ως εισηγητή, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Αθηνά», φύλλο 37/1925, σελ. 228 – 229.

Η δεύτερη συλλογή αφορά στο Χειρόγραφο 504. (Χ. Σακελλαριάδη, Συλλογή τοπωνυμίων Γορτυνίας, σ.σ. 271), όπου ο συγγραφέας μας δίνει τα τοπωνύμια 35 χωριών της Γορτυνίας: Δίβριτσα, Κοντοβάζαινα, Σαρακίνι, Ζυγοβίστι, Ράδου, Μάρκου, Κακουραίοι, Αναζήρι, Παλαιοχώρι, Ψάρι, Παλαιόκαστρο, Λυκούρεσι, Τουρκορράφτη, Αραμουζά, Παλούμπα, Άι – Γιάννης, Ζέρζοβα, Στρούζα, Βλόγγος, Κοκκορά, Καλύβια, Καμενίτσα, Τρεσταινά, Πυρί, Μπουγιάτι, Μπέλεσι. Τα τοπωνύμια των χωριών Παλούμπα, Μουλάτσι, Βρετεμπούγα, Λότι, Ψάρι, Καραχασάνι, Καρβούνι, Αγρίδι, Βλαχορράφτη , Ατσίχολος, Καρύταινα  είχαν αρχικά παραλειφθεί. Η συλλογή αυτή υποβλήθηκε για βράβευση σε διαγωνισμό της Γλωσσικής Εταιρείας το 1930, η  δε έκθεση της Επιτροπής Αξιολόγησης που συγκροτείτο από τους Σ. Δεινάκι, Α.Α. Παπαδόπουλο και Β. Φάβη ως εισηγητή, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Αθηνά», φύλο 43/1931, σελ. 98 – 101. Από τη συλλογή αυτή μεταγράφηκαν τα τοπωνύμια των χωριών Σαρακίνι, Κακουραίοι, Αναζήρι, Ψάρι, Λυκούρεσι, Τουρκορράφτη, Αραμουζά, Παλούμπα, Άι – Γιάννη, Κοκκορά, Καλύβια, Πυρί, Μπουγιάτι, Λότι, Καραχασάνι, που σήμερα υπάγονται διοικητικά στην Διαδημοτική Ενότητα Ηραίας του Δήμου Γορτυνίας.

Επισημαίνουμε ότι ο Χαρίλαος Σακελλαριάδης, στο χειρόγραφο με αριθμό. 504 του έτους 1930 αναφέρει σχετικά με την εργασία του:

Ολόκληρο το αρχείο σε pdf (ανά σελίδα).

Ολόκληρο το αρχείο σε pdf (δύο σελίδων υπό μορφή βιβλίου).

Arcadians.gr
14 - 5 - 2017